Bedelaars geven het verkregen geld vooral uit aan huur en voeding. Er gaat ook een deel van het budget naar alcohol, want drank heeft een belangrijke sociale functie.

In Brussel werd in 2007 een kwalitatief onderzoek gevoerd naar bedelarij. Er komen twee groepen in beeld. Een eerste groep, 150 van de 265 getelde bedelaars in Brussel waren ten tijde van de studie Roemeense Roma- vrouwen die een uitzichtloze situatie in het thuisland ontvlucht zijn. Ze maken geen deel uit van een ‘crimineel netwerk’, moeten geen geld afgeven aan een ‘bendeleider’ maar leven in een ‘eigen’ netwerk van familie en kennissen met wie ze samenwonen in vaak erg kleine en armetierige woningen. Ze bedelen om te overleven, omdat ze niet anders kunnen. Ze hebben geen rechten, kunnen geen beroep doen op sociale zekerheid, spreken de taal niet, hebben weinig tot geen opleiding genoten. Ze gebruiken hun geld om de huur te betalen en hun kinderen eten te geven.

De andere groep bedelaars zijn autochtone Belgen. Zij zijn vaak dakloos. Wat ze volgens het onderzoek gemeen hebben is een trauma, waardoor ze op straat belanden. De beslissing om te gaan bedelen komt pas na een langdurige samenloop van negatieve factoren. De onderzoekster en haar promotor gingen ook zelf vermomd bedelen in de Brusselse Nieuwstraat. Ze hoorde zelf de bedelaars spreken over hoe vernederend het is zo aan de kost te moeten komen. Dat mensen je negeren zou nog wel wennen, dat mensen je agressief verwijten naar het hoofd gooien niet. Het geld besteden ze aan voeding en huur, maar een bedrag gaat ook uit naar alcohol. Net als bij niet-daklozen heeft alcohol een sociale functie, een fles hoort erbij als ‘vrienden van de straat’ elkaar treffen. Het drinken is uiteraard zichtbaarder aangezien hun sociaal leven zich voor een groot stuk op straat afspeelt.

Is het dan een ‘verspilling’ als een dakloze alcohol of sigaretten koopt met zijn bij elkaar gebedelde geld? Grootschalig onderzoek van de Wereldbank toont aan dat dit niet zo hoeft te zijn. Bij projecten die geld uitdelen aan armen bleek dat in 82% van de gevallen de consumptie van alcohol en tabak daalde.

Ook overheidsinstellingen gaan vaak over tot het doneren van voedselpakketten en kledingbonnen uit angst dat mensen onnodige zaken kopen. Maar onderzoek toont aan dat deze paternalistische aanpak niet werkt: geld geven in plaats van voedselbonnen gaat evenzeer op aan voedsel.

Bijdrage door Evelien Demaerschalk